درباره افسردگی پس از زایمان (postpartum depression)

زاگاه- تولد فرزند ممکن است طیف گسترده‌ای از احساسات را در افراد بیدار کند. از لذت و هیجان گرفته تا اضطراب و وحشت. و البته احتمال دارد به شرایطی غیرمنتظره ختم شود: افسردگی. توجه داشته باشید که افسردگی پس از زایمان با اندوه نو‌مادران (postpartum blues) تفاوت دارد. اکثر زنان (بین ۷۵ تا ۸۰ درصد)، پس از زایمان اندوه نو‌مادران را تجربه می‌کنند که شامل علائمی چون نوسانات خلقی، گریه‌های‌ ناگهانی، اضطراب و دشواری‌های خوابیدن است. این علائم طی دو یا سه روز بعد از زایمان بروز پیدا می‌کند و ممکن است تا دو هفته ادامه یابد. اما برخی تازه‌مادران نوع شدیدتر و بلندمدت‌تری از افسردگی را تجربه می‌کنند که افسردگی پس از زایمان (postpartum depression) نام دارد. و البته در موارد بسیار نادری زنان پس از زایمان، اختلال خلقی بسیار شدیدی به نام روان‌پریشی پس از زایمان (postpartum psychosis) را تجربه می‌کنند.

اگر به افسردگی زایمان دچار شده‌اید، برای بهبودی و درمان نیازمند حمایت‎های تخصصی هستید. برخی از زنان تحت فشارهای اجتماعی و انتظارات مادری، افسردگی زایمان را پنهان می‌کنند یا دچار احساس شرم و خودسرزنشگری می‌شوند. چرا که از آنها توقع می‌رود، شادی و لذتی بی‌حدوحصر را بابت مادر شدن تجربه کنند و افسردگی و اندوه، ممکن است زن را در معرض برچسب «مادر بد» بودن، قرار دهد. به خاطر داشته باشید که افسردگی پس از زایمان یک نقص و ضعف شخصیتی نیست و بعضا یکی از عوارض زایمان به حساب می‌آید.

علائم اندوه نومادران

علائم و نشانه‌های اندوه تازه‌مادران که چند روز یا تا حدود دو هفته پس از زایمان ادامه دارد شامل موارد زیر است:
• نوسانات خلقی
• اضطراب
• احساس اندوه
• خلق پایین و زودرنجی
• گریه‌های ناگهانی
• اختلالات اشتها
• اختلالات خواب
• کاهش قدرت تمرکز

علائم افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان در ابتدا ممکن است با اندوه نومادران اشتباه گرفته شود. اما علائم آن شدید و طولانی‌تر است و ممکن است در توانایی فرد برای مراقبت از نوزاد و انجام امورات روزمره اختلال ایجاد کند. علائم افسردگی عموما در هفته‌های ابتدایی پس از زایمان بروز پیدا می‌کند اما در مواردی حتی یک سال پس از زایمان هم ممکن است آغاز شود. حدودا ۱۰ درصد از تازه‌مادران این افسردگی را تجربه می‌کنند. خستگی، کاهش اشتها، و کلافگی در حدی که زندگی روزمره را مختل نکند، از پیامدهای طبیعی زایمان است. علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان موارد زیر را شامل می‌شود:

• خلق افسرده و یا نوسانات خلقی بسیار شدید
• گریستن بیش از حد
• ناتوانی در برقراری پیوند عاطفی با نوزاد
• فاصله گرفتن از خانواده و دوستان
• از دست دادن یا افزایش بیش از حد اشتها
• بی‌خوابی یا خواب بیش از حد
• خستگی بی‌اندازه و از دست دادن انرژی
• بی‌تفاوتی و بی‌انگیزگی نسبت به فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته
• خشم و زودرنجی شدید
• ترس از مادر خوب نبودن
• ناامیدی
• احساس گناه، شرم، نالایق و بی‌ارزش بودن
• از دست دادن قدرت تفکر، تمرکز و تصمیم‌گیری
• بی‌قراری
• اضراب شدید و حملات پانیک
• افکار آسیب رساندن به خود یا نوزاد
• افکار مکرر مرگ یا خودکشی

علائم روان‌پریشی پس از زایمان

روان‌پریشی پس از زایمان اختلالی نادر است که عموما طی هفته اول پس از زایمان بروز پیدا می‌کند و ممکن است به افکار خطرناک برسد و باید سریعا تحت درمان قرار بگیرد. از هر ۱۰۰ مادر، یک یا دو مورد این بیماری را تجربه می‌کنند که نیازمند درمان دارویی یا بعضا بستری است. اکثریت زنان به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند اگرچه ممکن است بین چند هفته تا چند ماه زمان ببرد. علائم این اختلال بسیار شدید است و موارد زیر را دربرمی‌گیرد:

• احساس گیجی
• احساس شیدایی
• اختلالات خواب
• افکار وسواس‌گونه و افراطی نسبت به نوزاد
• توهم و هذیان
• پارانویا
• اقدام به آسیب زدن به خود یا نوزاد

مراجعه به پزشک

اگر پس از زایمان دچار احساس افسردگی شده‌اید، ممکن است تمایلی به مراجعه به پزشک نداشته باشید و احساس شرم کنید. افسردگی پس از زایمان یک بیماری است و زنان بسیاری آن را پس از تولد فرزند تجربه می‌کنند. شما نیازمند کمک هستید و نباید ‌به‌تنهایی در این وضعیت تقلا و با آن مقابله کنید. با شخصی نزدیک مانند دوست یا شریک زندگی خود صحبت کنید.
اگر علائم شما بعد از دو هفته از بین نرفت و تشدید شد، اگر برای مراقبت از کودک خود با دشواری مواجهید، اگر از انجام امور روزمره بازمی‌مانید، اگر فکر آسیب‌زدن به خود و یا به کودک به ذهنتان رسیده یا دچار افکار خودکشی شده‌اید، با پزشک، مشاور، درمانگر و … تماس بگیرید. این علائم ربطی به کیفیت، توانایی و احساسات مادری شما ندارد و صرفا علائم یک بیماری است.
افراد مبتلا به افسردگی ممکن است علائم خود را تشخیص ندهند و یا افسردگی خود را تایید نکنند. یا اصلا نسبت به علائم آگاهی نداشته باشند. بنابراین اگر علائم را در دوستان و عزیزان خود مشاهده کردید، آنها را برای مراجعه به پزشک و دریافت کمک تخصصی قانع کنید.

فاکتورهای ریسک:

• سابقه افسردگی در دوران بارداری یا پیش از آن
• ابتلا به اختلال دوقطبی
• سابقه افسردگی پس از زایمان‌های قبلی
• سابقه افسردگی پس از زایمان و دیگر اختلالات خلقی در اعضای خانواده
• تجربه اتفاقات دشوار و استرس‌زا در طی یک سال گذشته
• وجود مشکلات سلامتی در نوزاد
• دشواری در شیردهی
• مشکلات در رابطه و اختلافات جدی با پارتنر
• سیستم حمایتی ضعیف
• مشکلات مالی
• بارداری ناخواسته یا برنامه‌ریزی‌نشده

پیشگیری

با توجه به فاکتورهای ریسک، پس از تصمیم‌گیری برای بارداری یا به محض باردار شدن، پزشک را درجریان بگذارید تا به این موضوع دقت و توجه داشته باشد و در طول دوران بارداری و بلافاصله پس از زایمان، علائم شما را رصد و وضعیت را دائما بررسی کند و اقدامات لازم را به عمل آورد. افسردگی پس از زایمان هرچه زودتر تشخیص داده شود، درمانش هم سریع‌تر آغاز می‌شود.

بهبود و درمان افسردگی پس از زایمان

موارد خفیف افسردگی پس از زایمان عموما با مشاوره و روان‌درمانی و اجرای تکنیک‌های روزانه بهبود پیدا می‌کنند. برای موارد شدیدتر، پزشک و درمانگر ممکن است داروهای ضدافسردگی تجویز کنند و یا توصیه‌های دیگری داشته باشند. به هین دلیل واجب است که از پزشک کمک بگیرید و منتظر بهبودی خودبه‌خود نباشید. اگر شیردهی می‌کنید پزشک داروهایی تجویز خواهد کرد که با شیردهی تداخل نداشته باشد.
نوشیدن الکل ممکن است به شما احساس آرامش بدهد. اما درحقیقت افسردگی‌زاست و بر روی خلق‌وخو و قدرت کنترل و خودمدیرریتی شما تاثیر می‌گذارد. بنابراین نسبت به میزان و زمان مصرف الکل، دقیق و هشیار باشید و اگر ضدافسردگی و آرام‌بخش مصرف می‌کنید، از نوشیدن الکل بپرهیزید.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression/symptoms-causes/syc-20376617
https://www.nhs.uk/conditions/baby/support-and-services/feeling-depressed-after-childbirth/