مبارزه برای حق دسترسی به سقط جنین ایمن و قانونی در نیجریه
بازی با جان زنان؛ وقتی وزارت بهداشت به دنبال پلیس برای حل بحران سقط جنین است
۱۵ بهمن ۱۴۰۳
استثمار، کالایی‌سازی و بیگانگی؛ درباره تجاری شدن رحم اجارهای
۰۱ اسفند ۱۴۰۳
زاگاه- در خانه‌ای محقر در جاده‌ای خاکی و سرخ در اوتا، واقع در ایالت اوگون نیجریه، اولایمی*، پرستار کمکی ۳۹ ساله، داروخانه‌ای کوچک را اداره می‌کند، بیماری‌های رایجی مانند مالاریا و سرماخوردگی را درمان می‌کند و داروهای مسکن، ضد اسهال و برخی از ویتامین‌ها را می‌فروشد. در چند سال گذشته، او همچنین بسته‌های میفپریستون و میزوپروستول را نیز فروخته است، داروهایی که در فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت برای سقط جنین ایمن قرار دارند.
هر دو دارو در نیجریه قانونی هستند، اما فقط در صورتی که برای نجات جان زنان در هنگام عوارض زایمان استفاده شوند. نیجریه کشوری است که یکی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیر مادران در جهان را دارد. اولایمی داروها را در داروخانه نگه نمی‌دارد؛ اما وقتی زنی برای پایان دادن به بارداری ناخواسته درخواست کمک کند، آنها را برایش ارسال می‌کند. به طور متوسط، او در ماه سه درخواست برای پایان دادن به بارداری ناخواسته دریافت می‌کند.
او که مادر چهار فرزند است، خود نیز دو بار سقط جنین داشته است. اولین بار، ده سال پیش، با استفاده از میزوپروستول، که در دسترس‌تر است اما تاثیرش از مصرف ترکیبی کمتر است، اقدام به سقط کرد. عوارض ناشی از آن باعث شد که اولایمی یک هفته را در بخش اورژانس یک بیمارستان دولتی در لاگوس بگذراند. بار دوم، سال گذشته، او از هر دو قرصی که اکنون می‌فروشد استفاده کرد و از اینکه این تجربه چقدر در مقایسه با دفعه‌ی قبل آسان‌تر بود، شگفت‌زده شد.
اولایمی یکی از حدود ۲۰ زنی در جامعه اوتا است – از جمله داروسازان، پرستاران و خیاطان – که در این منطقه روستایی در جنوب غربی نیجریه قرص‌های سقط جنین توزیع می‌کنند. آنها تجربیات شخصی خود را از سقط‌های ناایمن و دردناکی که جانشان را در خطر قرار داده، به اشتراک می‌گذارند و می‌خواهند به زنان دیگر کمک کنند.
آلایک، ۴۳ ساله، یکی از رهبران این شبکه، که پس از ۲۲ سال تدریس سال گذشته از شغل خود استعفا داد تا بر سازماندهی اجتماعی و حمایت از سقط جنین ایمن تمرکز کند، می‌گوید: «دردی را که تجربه کردم، حتی برای بدترین دشمنم هم نمی‌خواهم.»
او ادامه می‌دهد:«وقتی شنیدم داروهایی وجود دارد که می‌تواند سقط جنین را انجام دهد، و زنان می‌توانند آنها را در خانه‌های خود مصرف کنند، دردی مشابه گرفتگی‌ها و انقباضات قاعدگی تجربه کنند، فهمیدم که باید در این کار دخیل باشم.»
هر سال در نیجریه، کشوری که سقط جنین فقط برای نجات جان زن قانونی است، حدود ۶۰۰۰ زن بر اثر عوارض ناشی از روش‌های ناایمن جان خود را از دست می‌دهند، که ۱۰ درصد از مرگ‌ومیرهای مرتبط با بارداری در این کشور را تشکیل می‌دهد.
در ایالت همجوار لاگوس، سقط خودخواسته جنین از نظر تئوری برای حفظ سلامت زن قانونی است، اما جزئیات این چارچوب قانونی حتی در میان پزشکان و متخصصان نیز همچنان تا حد زیادی نامعلوم باقی مانده است.
در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۲، پس از چهار سال همکاری میان پزشکان، وکلا و قانون‌گذاران، دولت ایالت لاگوس دستورالعمل‌هایی را منتشر کرد که هدف آن ارائه یک رویکرد استاندارد برای بخش پزشکی و روشن کردن شرایطی بود که در آن بارداری می‌تواند خطرناک تلقی شود. با این حال، تحت فشار شدید رهبران مذهبی و در سالی که انتخابات فدرال و محلی برگزار می‌شد، این دستورالعمل‌ها چند روز بعد، در ۸ ژوئیه، به حالت تعلیق درآمدند و تاکنون نیز ادامه یافته است.
در ایالت اوگون، اسئوسا، ۴۹ ساله، که در پروژه‌های مقابله با مرگ‌ومیر مادران و نوزادان و سوءتغذیه فعالیت کرده است، شبکه‌ای را برای ارائه آموزش و حمایت ایجاد کرده که دسترسی به اطلاعات و داروهای سقط جنین را در جامعه تضمین می‌کند. آنها همچنین با وزارت امور زنان ایالت اوگون در زمینه طرح‌های حمایتی همکاری کرده و سمینارهای محلی برگزار می‌کنند تا آگاهی درباره اهمیت دسترسی ایمن به سقط جنین، در چارچوب قانون، افزایش یابد. او می‌گوید:«هدف اصلی ما این است که زنان به اطلاعات درباره قرص‌های سقط جنین دسترسی داشته باشند، زیرا این داروها واقعاً می‌توانند جانشان را نجات دهند، و تلاش ما این است که این داروها در دسترس آنها باشد.»
سال گذشته، اسئوسا همچنین یک خط تلفن حمایتی به نام Ms Smart راه‌اندازی کرد. این خبر به سرعت پخش شد و در پنج ماه اول، آنها صدها تماس از زنانی دریافت کردند که به دنبال سقط جنین یا کمک برای فرار از خشونت خانگی یا جنسی بودند.
میزان خشونت جنسیتی به‌ویژه از زمان همه‌گیری کووید-۱۹ در سراسر کشور رو به افزایش است. با وجود اعلام وضعیت اضطراری ملی درباره تجاوز در سال ۲۰۲۰، تعداد موارد تجاوز در هر سال افزایش یافته است. در سال ۲۰۲۲، ۶۵ درصد از زنان در نیجریه اعلام کردند که در طول زندگی خود تجربه تجاوز داشته‌اند.
اسئوسا و همکارانش، با آگاهی از این وضعیت، یعنی آمار شوکه‌کننده‌ی تجاوز و قوانین محدودکننده‌ی سقط جنین تلاش می‌کنند تا آسیب‌ها را به حداقل برسانند.
او می‌گوید:« قبل از اینکه زنان را به همکارانمان که در زمینه خشونت جنسی کمک می‌کنند ارجاع دهیم، اول بررسی می‌کنیم که آیا باردار هستند یا نه و مطمئن می‌شویم که آنها بتوانند درباره خودمختاری بدنشان تصمیم‌گیری آگاهانه داشته باشند.»
انگیزه اسئوسا برای ایجاد این شبکه، که در نیجریه بی‌نظیر است، از تجربیات شخصی خودش سرچشمه می‌گیرد. او در ۱۸ سالگی، برای تأمین هزینه تحصیل، به عنوان پیشخدمت در یک هتل کار می‌کرد و در آنجا متوجه شد که تجاوز، بخشی جدایی‌ناپذیر و ناگفته از این شغل است. او پس از اولین باری که مورد آزار قرار گرفت، باردار شد و در یک کلینیک خصوصی سقط جنین انجام داد؛ «گریه می‌کردم و وحشت‌زده بودم. ده دختر دیگر در یک راهروی کوچک منتظر بودند. در اتاق فقط یک تخت بود. نه بی‌حسی، نه آنتی‌بیوتیک، نه معاینه. دو هفته بعد از انجان سقط، هنوز نمی‌توانستم سرپا شوم.»
بدون هیچ کمک یا چشم‌اندازی برای کار دیگری، او در همان شغل ماند، دوباره مورد تجاوز قرار گرفت و بار دیگر در همان کلینیک سقط جنین کرد؛ «آن زمان این تنها راهی بود که می‌شناختم. حالا که می‌دانم راهی ایمن وجود دارد، اگر کسی به من بگوید که زنان باید چنین تجربه وحشتناکی را تحمل کنند، با تمام توانم علیه آن مبارزه خواهم کرد.»
او با چشمانی اشک‌آلود ادامه می‌دهد:«این کار را شروع کردم، چون هیچ‌کس دیگری آن را انجام نمی‌داد.»
در لاگوس، زنانی که می‌خواهند به سقط جنین دسترسی داشته باشند، اغلب با شرایط مشابهی روبه‌رو می‌شوند.
ونسا، ۲۴ ساله، که در بخش اورژانس زنان و زایمان بیمارستان آموزشی دانشگاه ایالت لاگوس بستری است، کلینیکی را توصیف می‌کند که ۱۲ روز پیش در آن سقط جنین انجام داده بود: «یک خانه‌ی کوچک یک‌طبقه بود، کاملاً پنهان در انتهای یک بن‌بست. هیچ تابلویی نداشت. چند بار از جلویش رد شدم، اما متوجه آن نشدم.»
پس از چند روز درد شدید شکمی و ناتوانی در خوردن یا نوشیدن و استفراغ مداوم، ونسا موضوع سقط جنین خود را به مادرش گفت و به سرعت به بیمارستان منتقل شد.
پزشکان تشخیص دادند که او دچار عفونت سپسیس پس از سقط، ورم شکم و احتمالا سوراخ‌شدگی روده شده که می‌تواند جانش را تهدید کند. او اکنون در انتظار عمل جراحی است.
او درباره‌ی سقط جنینش می‌گوید:« فقط می‌خواستم هرچه زودتر تمام شود. اما در این کلینیک‌ها، بعضی‌ها به کارشان وارد هستند و بعضی‌ها نه. بستگی دارد چقدر خوششانس باشی و چقدر ارتباطات داشته باشی.»
زارا و فِیت سقط جنین نکردند. هر دو ۱۸ ساله هستند. هر دو در نتیجه تجاوز باردار شدند و پس از آنکه خانواده‌هایشان آنها را طرد کردند، تنها پناهگاه موجود در لاگوس که از دختران باردار زیر سن قانونی حمایت می‌کند، به آنها قول یک سرپناه داد، اما تنها به شرطی که بارداری خود را تا پایان ادامه دهند.
این پناهگاه که تحت مدیریت یک سازمان مسیحی به نام بنیاد Alabaster Jar اداره می‌شود، به دختران محل اقامت، غذا و لباس ارائه می‌دهد. همچنین، مراقبت‌های پزشکی دوران بارداری، درمان‌ها، زایمان و واکسیناسیون اولیه نوزادانشان را نیز پوشش می‌دهد.
با این حال، دو ماه پس از زایمان، این مادران جوان به حال خود رها می‌شوند و از آنها خواسته می‌شود که با خانواده‌هایشان ارتباط برقرار کنند یا راه‌حلی دیگر پیدا کنند.
زارا و فِیت در حالی که نه سرپناهی داشتند، نه کاری، نه حمایتی، با نوزادانشان پناهگاه را ترک کردند.
کمپین ملی علیه تجاوز و ابتکاراتی برای تغییر نگرش نسبت به خشونت جنسی، که همچنان اغلب قربانی را مقصر می‌داند، در بیمارستان‌ها، خانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است.
سازمان‌های متعددی مانند مرکز Mirabel، Ward و Warif، که بخشی از بودجه‌شان را از دولت‌های محلی و فدرال دریافت می‌کنند، به بازماندگان حمایت پزشکی، روان‌شناسی و حقوقی ارائه می‌دهند و همچنین به پزشکان، افسران پلیس و قضاتی که روی پرونده‌های خشونت جنسیتی و جنسی کار می‌کنند، آموزش می‌دهند.
در پنج سال گذشته، هر سال در اولین شنبه دسامبر، جمعیت زیادی از جمله بازماندگان خشونت، دانشجویان و فعالان در جزیره لاگوس برای راهپیمایی سالانه‌ی « نه به تحمل » گرد هم می‌آیند.
در این راهپیمایی شعارهای فمینیستی سرداده می‌شود و خیابانهای لاگوس تقریبا مسدود می‌شوند و رسانه‌های محلی نیز آن را پوشش می‌دهند. با این حال، همچنان مبارزه برای حق دسترسی سقط خودخواسته جنین قانونی و ایمن بسیار کمتر دیده می‌شود.
اسئوسا می‌گوید:« در مورد سقط جنین، ما نه‌تنها با قانون، بلکه با باورهای مذهبی قدرتمند نیز مبارزه می‌کنیم. اطلاعات نادرست زیادی وجود دارد، و ما در حال مقابله با سال‌ها انگ‌زنی هستیم. در حال حاضر، حتی از واژه ‘سقط جنین’ استفاده نمی‌کنیم، بلکه آن را ‘پایان ایمن بارداری’ می‌نامیم تا داستان‌های ما شنیده شده و پذیرفته شوند.»
اما پیشرفت‌های محدودی حاصل شده است. در می ۲۰۲۳، دولت ایالت اوگون، جایی که اسئوسا فعالیت می‌کند، دستورالعمل‌های مربوط به سقط جنین ایمن را اجرایی کرد. این دستورالعمل‌ها موارد استثنا قانونی را گسترش داده و شامل موارد تجاوز، زنای با محارم، خطر برای سلامت زن و شرایط خاص مانند سرطان و فشار خون بالا می‌شود.
با این اقدام، ایالت اوگون اکنون پیشروترین ایالت نیجریه در زمینه حقوق سقط جنین محسوب می‌شود.
اما زنان همچنان برای دریافت حمایت به یکدیگر تکیه می‌کنند. هر زمانی که زنی درمانده برای پایان دادن به بارداری ناخواستهاش درخواست کمک می‌کند، اولایمی در داروخانهاش او را دلگرم و آرام می‌کند و قرص‌های مورد نیاز را در اختیارش قرار می‌دهد.
اولایمی می‌گوید که این فعلا بهترین راه ممکن است:
«خشونت خانگی خیلی زیاد است؛ زنان پیش من می‌آیند و داستان‌هایشان را تعریف می‌کنند. مردانشان فقط می‌آیند و می‌روند، فقط رابطه می‌خواهند، اما هیچ کار دیگری نمی‌کنند. ما زن‌ها هستیم که از خودمان و فرزندانمان مراقبت می‌کنیم. پس باید راهی پیدا کنیم که فقط زمانی بچه‌دار شویم که بتوانیم از پس مراقبت و آموزششان بربیاییم. باید بهترین راه‌حل‌هایی را که در اختیار داریم، پیدا کنیم.»
منبع: گاردین
