حقوق باروری و افراد دارای معلولیت؛ انگها و سوگیریهای اجتماعی
خطرناکترین بخش بارداری؛ بازگشت نومادران به خانه!
۱۰ آبان ۱۴۰۲
غزه؛ زنان و دختران از کمبود شدید محصولات بهداشتی قاعدگی رنج میبرند
۲۶ آبان ۱۴۰۲
زاگاه- حقوق باروری یکی از جنبههای اساسی خودمختاری انسان است که به افراد امکان میدهد در مورد بدن، خانواده و آینده خود تصمیمگیری کنند. با این حال، تلاقی حقوق باروری و معلولیت موضوعی است که اغلب نادیده گرفته میشود. افراد دارای معلولیت هنگام جستجوی دسترسی به خدمات بهداشت باروری و همچنین حق والد بودن، با مجموعهای از چالشها مواجه میشوند. تبعیض و سوگیریهایی که علیه آنان وجود دارد باعث میشود تا بسیاری از این افراد از حقوق باروری و همچنین خدمات مربوط به بهداشت باروری محروم شوند.
چالشها:
بسیاری از افراد دارای معلولیت، چالشها و مشکلاتی را که در حوزه حقوق باروری با آن مواجهند به چند دسته تقسیم میکنند:
- دسترسی محدود به امکانات و تجهیزات: امکانات و تجهیزات پزشکی اغلب برای افراد دارای معلولیت جسمی قابل دسترس نیستند. این میتواند شامل میز معاینه، وسایل تصویربرداری، و تجهیزات کمکی باروری باشد.
- عدم دسترسی به اطلاعات: اطلاعات ارائهشده در مورد موضوعات بهداشت باروری اغلب نیازهای افراد دارای معلولیت را در نظر نمیگیرد و این میتواند مانعی برای تصمیمگیری آنها شود.
- انگها و نگاه کلیشهای: افراد دارای معلولیت اغلب با انگ و سوگیری اجتماعی در مورد تواناییشان برای والدین شدن مواجه میشوند.
- گزینههای محدود تنظیم خانواده: افراد دارای معلولیت ممکن است گزینههای محدودی برای تنظیم خانواده داشته باشند. این مساله برآمده از این فرضیه است که آنها تمایلی به پدر و مادر شدن ندارند.
- چالشهای حقوقی و سیاسی: چارچوبهای حقوقی و سیاسی در برخی کشورها حقوق باروری افراد دارای معلولیت را نقض میکند.
کتی ری، مادر مبتلا به آکندروپلازی (نوعی کوتولگی)، در گفتگو با گاردین در مورد چالشها و تبعیضهایی که در دوران بارداری و والدشدن با آن مواجه بوده توضیح میدهد. او میگوید که در دوران بارداریاش هنگامی که برای سونوگرافی به دکتر مراجعه کرده، با این سوال مواجه میشده که آیا ممکن است بچه او نیز کوتوله باشد؟ او میگوید:«چنین سوالاتی عمیقا تبعیضآمیز و نشاندهنده سوگیریهای اجتماعی و معلولهراسی است که در جوامع ما وجود دارد. سوگیری در برابر پدر و مادر معلول بودن و انتقال این دیدگاه که اگر بچه مبتلا به کوتولگی باشد، یک موجود نامطلوب و اشتباه خواهد بود.»
او میگوید چنین نگرشی از سوگیریهای اجتماعی گستردهتری میآید که معلولیت را ویژگی منفی قلمداد کرده و تلاش میکند تا افراد معلول را از اجتماع حذف کند. کتی همچنین میگوید که در هنگام بارداریاش پزشک به او پیشنهاد داده بود، در صورتی که جنیناش نیز با ناهنجاریای مانند او مواجه بود، بهتر است که آن را سقط کند. او فشار بر مادر و پدر معلول برای پایان دادن به بارداری از ترس اینکه نکند فرزند این دو نیز، با معلولیت متولد شود را تبعیضآمیز میداند. انگار زندگی فرد معلول ارزشمند نیست.
-
پیشرفت ها و راهکارها:
طرح موضوع حقوق باروری افراد دارای معلولیت در سالهای اخیر موجب شده است تا پیشرفتهایی در این حوزه اتفاق بیفتد. مثلا در ایالات متحده، قانون حمایت از حقوق تولیدمثل افراد دارای معلولیت (ADAAA) که در سال ۲۰۰۸ تصویب شد، دسترسی افراد دارای معلولیت به خدمات بهداشت باروری از جمله خدمات پیشگیری، مراقبتهای پیش، حین و پس از بارداری و خدمات تنظیم خانواده را تضمین میکند.
در کانادا، قانونی که برای تضمین حقوق افراد معلول در سال ۲۰۱۹ تصویب شد، حقوق باروری این افراد را به عنوان یکی از حقوق اساسی آنها به رسمیت میشناسد. در بریتانیا، در سال ۲۰۱۰، «قانون برابری» مورد تصویب قرار گرفت که طبق آن، اعمال تبعیض به دلیل ناتوانی، در حوزههای مختلف، از جمله خدمات بهداشت باروری، ممنوع شده است.
این قوانین و مقررات، در کنار تلاشهای سازمانهای غیردولتی و فعالان حقوق بشر، به بهبود دسترسی افراد دارای معلولیت به خدمات بهداشت باروری و حمایت از حقوق تولیدمثلی آنها کمک کرده است.
ارائه خدمات بهداشت باروری در محیطهای قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت جسمی، توسعه منابع آموزشی فراگیر در مورد موضوعات بهداشت باروری، کمپینهای آگاهیرسانی برای از بین بردن کلیشهها در مورد ارتباط معلول بودن و والد شدن و توسعه خدمات حمایتی جامع برای افراد دارای معلولیت، چندنمونه از اقدامات خاص انجامشده برای تضمین حقوق افراد معلول هستند که میتوان به آنها اشاره کرد.
با اینحال هنوز راه درازی تا رسیدن به نقطه مطلوب مانده است. محترم شناختن حقوق باروری افراد معلول، تلاش برای در دسترس قرار دادن خدمات بهداشت باروری برای معلولان و همچنین آگاهیرسانی به جامعه برای از بین بردن نگاههای کلیشهای و انگهای اجتماعی بر این افراد، از جمله اقدامات و اهدافی است که میبایست با همت جامعه مدنی و کنشگران انجام شود.
افراد ناتوان کاملاً بدون جنسیت دیده میشوند
«نینا تام» مدافع حقوق معلولان، نویسنده و تولیدکننده محتوا است که چهار فرزند دارد. او در گفتگو با گاردین توضیح میدهد که چطور به دلیل ناتوانی جسمانیاش هیچکس انتظار ندارد که او مادر باشد.
نینا با مُهرهشِکاف یا اسپینا بیفیدا متولد شد. او که هماکنون مادر چهار فرزند است میگوید:« فکر میکنم به دلایل متعددی برای جامعه سخت است که به افراد معلول به عنوان پدر و مادر نگاه کنند. اول اینکه برای بچهدار شدن باید رابطه جنسی داشته باشیم و به دلایل نامعلومی افراد معلول همگی پاک و خوب و کاملاً بدون جنسیت دیده میشوند.» او ادامه میدهد:« سپس این ذهنیت وجود دارد که اگر پاهای من کار نمیکند، پس مطمئنا هیچچیز دیگر هم کار نمیکند. و اینکه اگر ما نیاز به مراقبت داریم، بنابراین نمیتوانیم از کسی مراقبت کنیم.»
نینا میگوید:« معلولیت از میزان پدر و مادر بودن شما کم نمیکند. شرمآور نیست که شما یک والد معلول هستید. زندگی در دنیایی به شدت غیرقابل دسترس که والدین معلول را کاملاً پاک میکند، شرمآور است.»
یک کمپین موفق در کانادا:
در سال ۲۰۲۱، یک سازمان غیردولتی در کانادا، یک کمپین آگاهیرسانی برای شکستن کلیشهها در مورد «معلولیت و والد بودن» راهاندازی کرد. این کمپین توسط سازمان غیردولتی «معلولیت و برابری» (Disability and Equality) راهاندازی شد. این کمپین شامل داستانهایی از والدین دارای معلولیت بود که در رسانههای اجتماعی، وبسایتها و سایر منابع آنلاین منتشر میشد. روایتهایی از زندگی پدر و مادرهای دارای معلولیت با فرزندانشان، روایتهایی که کمک میکرد تا سوگیریهای اجتماعی علیه والدین معلول تا حدی زدوده شود.
این کمپین بر چهار موضوع متمرکز بود.
- افراد دارای معلولیت میتوانند والدین شوند.
- معلولیت مانعی برای والدین شدن نیست.
- پدر و مادر شدن یک انتخاب شخصی است.
- جامعه باید از والدین معلول حمایت کند.
کمپین با استقبال گستردهای روبرو شد و به افزایش آگاهی در مورد توانایی افراد دارای معلولیت برای والدین شدن کمک کرد و همچنین سبب شد تا چالشهای این والدین دیده شده و حمایتهای اجتماعی بیشتری متوجه آنها شود. با اینحال این تنها نقطه شروع برای شکستن کلیشهها و تلاش برای انگزدایی از والدین معلول بود. سازمان «معلولیت و برابری» اقدامات دیگری را نیز در این راستا در برنامه خود قرار داد.
- ارائه آموزش و آگاهیرسانی بیشتر در مورد حقوق باروری افراد دارای معلولیت.
- توسعه خدمات حمایتی ویژه برای والدین دارای معلولیت.
- تغییر قوانین و مقررات برای حمایت از حقوق باروری افراد دارای معلولیت.
حقوق افراد دارای معلولیت برای دسترسی به خدمات بهداشت باروری و همچنین حق والد شدن آنها، یکی از موضوعاتی است که حتی در جوامع پبشرفته نیز هنوز چندان مورد توجه قرار نگرفته است. کنشگران و سازمانهای مختلفی در این حوزه مشغول بکار هستند تا ارائهدهندگان مراقبتهای بهداشتی و سیاستگذاران را وادار به همکاری و در نظر گرفتن حقوق افراد معلول کنند. در جوامعی مانند ایران اما چنین موضوعاتی کمتر مورد بحث قرار میگیرد. سوگیری اجتماعی علیه معلولان و حق باروری آنها، بسیار شدید است و درحالی که حق باروری همه افراد اجتماع در دستان سیاستگذاران و قانون مردسالار است، افراد دارای معلولیت و چالشهایشان کمتر راهی برای شنیده شدن پیدا میکند.
