فراوانی «خشونت زایمان» در بیمارستان‏‌های دولتی؛ بدترین روز زندگیم بود، دلم می‌خواست بمیرم

زاگاه- چند روز پیش ویدیویی توسط یک کارشناس مامایی در اینستاگرام منتشر شد. ویدیویی که حاوی طنزی تلخ از «خشونت زایمان» و نحوه برخورد پزشکان، ماماها و پرستاران در بیمارستان‌های دولتی با زنان باردار بود. این کارشناس مامایی در این ویدیو که بسیار مورد توجه قرار گرفت، به چند مساله رایج در بیمارستان‌ها اشاره می‌کند. موضوعاتی که ممکن است به نظر فاجعه بیاید و یا گمان کنیم فقط در برخی از بیمارستان‌ها اتفاق می‌افتد، اما مروری بر بخش نظرات و آنچه زنان از تجربیات عینی‌شان نوشتند، هولناکی تجربه زایمان در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی و حتی خصوصی برای زنان را نشان می‌دهد. زنانی که می‌گویند هنوز با ترومای روز زایمانشان درگیرند و نمی‌توانند فراموش کنند که چقدر تحقیر شده و توهین شنیده‌اند و برای اینکه کادر درمان با آنها لج نکنند و بچه‌شان را سلامت به دنیا آورند، در مقابل تمام توهین‌ها سکوت کرده‌اند.

«یک زایمان ناموفق»

این اولین‌بار نیست که توهین به زنان باردار در بیمارستان‌‏ها مورد توجه قرار می‌‎گیرد. در آبان‌ماه سال ۱۴۰۰ انتشار یک فایل صوتی از بخش زایمان یک بیمارستان باعث شد تا این موضوع در رسانه‌ها مطرح شود و زنان زیادی با تایید و به اشتراک گذاردن تجربیاتشان، نشان دهند که این رفتارهای غیرانسانی نه یک اتفاق که یک وضعیت معمول و تکرارشونده در بسیاری از بیمارستان‏‌ها است. تا جایی که حتی خبرگزاری فارس نیز در فروردین‌ماه ۱۴۰۱ در بخش «فارس من» کمپینی را با عنوان «جلوگیری از توهین در برخی زایشگاه‌ها به زنان باردار» ایجاد کرد که در بخش نظرات بازهم زنان زیادی تجربیات تلخ‌شان از زایمان را به اشتراک گذاشتند.

این کارشناس مامایی نام ویدیو را «یک زایمان ناموفق» نامیده است. او در چندجمله، تمام واقعیت بخش زایمان در بیمارستان‌‏های دولتی را نشان می‌دهد و در عین‌حال به نقد آن می‌‎پردازد؛ «همراه مادر باردار ممنوع است. شوهر. مادر. دوست. نداریم.» «ناخن‌های بلند. شمشیری طی معاینه. موقع معاینه هم غُر زدن ممنوع.»

«استفاده از کلمات توهین‌آمیز آزاده. هر روز هر روز می‌زایی. اینجا بیمارستان دولتیه.آموزشیه. کم جیغ بزن. انقدر جیغ نزن. به من دست نزن. ما باید هر دقیقه بیایم تو رو معاینه کنیم. »

«و در آخر مادر زائو رو رها کنیم تا اونقدر زور بزنه. جیغ بزنه تا بلاخره زایمان کنه. که بهتون قول میدم اگر به سزارین ختم نشه. بلاخره اون مادر بدترین خاطره زندگیش رو کسب کرده و بهتون تبریک می‌گم. شما این خاطره رو براش رقم زدین.»

«این غربتی‌بازیا رو درنیار»

این پست نزدیک به چهارهزار کامنت دریافت کرده است که مرور آنها نشان می‌دهد به جز معدود زنانی که زایمانشان را در بیمارستان‌های خصوصی و با پرداخت هزینه‏‌های گزاف انجام داده‌‎اند و به ندرت شاهد بدرفتاری کادر درمان بوده‌اند، تحقیر زنان باردار و توهین به آنها در هنگام زایمان در بیمارستان‌های دولتی، امری بسیار مرسوم است. مساله‌ای که کمتر در مورد آن حرف زده می‌شود و اکثر زنان تلاش می‌کنند تا آنچه را از سر گذرانده‌اند، فراموش کنند.

زنان بسیاری نوشته‌اند که ساعت‌ها درد کشیده و طی این مدت هیچ کمکی از سمت پزشک و مامای بیمارستان دریافت نمی‌کردند. زنی نوشته «از درد به خودم می‌پیچیدم. اومدم دستشو بگیرم و بگم ترو خدا یکاری بکن. چنان جیغ زد به من دست نزن. این غربتی بازیا رو درنیار و … بعد از ۱۸ ساعت درد کشیدن و ۸ سانت بازشدن دهانه رحم، سزارینم کردن. بخاطر زور زیاد سر بچه‌م ورم کرده بود موقع سزارین.»

زن دیگری با اشاره به ناخن‌های بلند ماما در زمان معاینه نوشته :« ماما با کاشت ناخن سه سانت می‌خواست معاینه‌ام کند. وقتی مخالفت کردم. قیامت شد. انقدر دکتر روی پای من زد که جای دستش مانده بود. خدا ازشون نگذره. لحظه آخر بهم گفتن خودت پاشو برو دراز بکش رو تخت زایمان. اون دنیا ازتون نمی‌گذرم.»

آسیب‌های روانی و جسمی ناشی از خشونت زایمان

مساله بدرفتاری با زنان باردار که به نام «خشونت زایمان» شناخته می‌‎شود، یکی از انواع خشونت‌ها علیه زنان است که طی یک‌دهه گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. خشونت زایمان شامل هر عملی از سمت کادر پزشکی است که به فرد در حال زایمان آسیب برساند. این آسیب می‌تواند جسمی و یا روانی باشد. یکی از اشکال این خشونت ارائه مراقبت‌‏های پزشکی بدون درنظرگرفتن شأن فرد باردار است. اینکه افراد متعددی در بیمارستان‌های دولتی و آموزشی بدون کسب اجازه از فرد باردار، بدن او را به مثابه ابزار آزمایش در نظر می‌گیرند و بدون ارائه هیچ توضیح و یا کسب اجازه، او را درحالی که درد می‌‎کشد معاینه کرده و در صورت اعتراض نیز با برخوردهای نامناسب و توهین‌آمیز، کرامت او را زیر پا می‌‎گذارند.

زنی در این خصوص نوشته است:« همه این چیزا که گفتید در بیمارستان .. شیراز خیلی عادیه. مادر بیچاره داره درد می‌کشه، سنی نداره. زایمان اولشه. سه روزه تو بیمارستانه. ساعتی چندبار کارآموزها میان با استاد. انگار جنازه است می‌خوان کالبدشکافی کنن. اول استاد معاینه می‌کنه بعد ده تا کارآموز یکی یکی. اگر زن بگه درد دارم چنان غُری سرش می‌زنن که خفه بشه. وقت زایمان جوری می‌زنن به پا و بدن بیمار که بعد از زایمان به غیر از درد خود زایمان، انگار کتک خوردی. هیچ‌کس رسیدگی نمی‌کنه. مادر بیچاره می‌مونه با عوارض این زایمان که یه عمر باید تحملش کنه. تو ۳۹ سالگی باید رحمش رو دربیاره به خاطر زایمان بد. یا زخمی که ۲۵ سال بر اثر زایمان بد خوب نشد. با چندین‌بار فریز کردن و جراحی در نهایت به سرطان ختم میشه.»

«دردی که کشیدم بعد از یک سال هنوز کابوس منه»

امتناع از دادن داروهای مسکن و عدم کمک به فرد باردار برای تسکین دردهایش نیز یکی دیگر از اشکال «خشونت زایمان» برشمرده شده است. زنی نوشته است:«انگار یه جانور رو آورده بودن برای زایمان. از ساعت ۲ شب بهم سرم فشار زدن تا ۳ عصر درد داشتم. آخرم نتونستم طبیعی به دنیا بیاریم. ساعت ۱۱ شب کیسه آبم پاره شده بود. دردی که کشیدم هنوز بعد از یکسال کابوس منه.»

زن دیگری هم از بی‌تفاوتی کادر بیمارستان به وضعیتش و درد کشیدنش برای ساعات طولانی نوشته :« ولم می‌کردن می‌رفتن بیرون. نمی‌ذاشتن هیچ‌کس بیاد منو ببینه. تشنه‌ام می‌شد به زور بهم آب می‌دادن. از ساعت ۷ صبح کیسه آبم پاره شده بود. ساعت ۶ بعدازظهر درحالی که از شدت درد کشیدن دیگه نایی برام نمونده بود و یه تیکه گوشت بودم روی تخت. بعد از ۱۲ ساعت درد کشیدن بردنم سزارین.»

زنان بسیاری نوشته‌‎اند که تجربه زایمانشان آنقدر ناخوشایند بوده که علی‎رغم تمایلشان برای داشتن فرزندان بیشتر، ترجیح داده‌‎اند که دیگر در چنان شرایطی قرار نگیرند. یا آنقدر فاصله بین دو بارداری‌شان را زیاد کنند تا بتوانند ترس، تنهایی و ترومای زایمان قبلی‌‎شان را پشت سر بگذارند. زنی نوشته است.« از زایمانم متنفرم. دوست داشتم باز بچه داشته باشم ولی انقدر سر زایمان اذیتم کردن که از بچه‌دار شدن بدم میاد. بدترین روز زندگیم بود. دلم می‌خواست بمیرم.»

زن دیگری هم نوشته:«دقیقا همین باعث شد تا ده سال فاصله بین بچه‌هام باشه تا بتونم اون تنهایی و ترس رو فراموش کنم. بازهم نتونستم باهاش کنار بیام و بچه دومم رو سزارین به دنیا آوردم. متنفرم از زایمان طبیعی.»

بیش از ۷۶ درصد از زنان خشونت زایمان را تجربه کرده‌اند

خشونت زایمان obstetric violence معضلی است که در سایر کشورها نیز دیده می‌شود. نتایج یک تحقیق در ترکیه نشان می‌دهد که از ۵۱۳ زن مورد تحقیق، بیش از ۷۶ درصد زنان خشونت زایمان را تجربه کرده‌اند. براساس این تحقیق، ۴۴.۴ درصد آزار جسمی، ۴۴.۴ درصد ترک مراقبت، ۲۶.۵ درصد مراقبت‌های بدون رضایت، ۲۵.۱ درصد مراقبت‌های غیر شرافتمندانه، ۳.۳ درصد مراقبت‌های غیرمحرمانه و ۰.۴ درصد تبعیض را گزارش داده‌‎اند.

اثرات خشونت زایمان بر افراد باردار می‌‎تواند تا سال‌ها ماندگار بوده و زنان را با احتمال بیشتری در معرض افسردگی پس از زایمان قرار دهد. بسیاری از زنان در شبکه‌‏های اجتماعی نوشته‌اند که روز زایمانشان بدترین روز زندگی‌شان بوده و هنوز از یادآوری‌‎اش درد می‌کشند. زنی نوشته است :« زایمان دوقلوهام بدترین خاطره زندگیم شد و هر وقت از جلوی اون بیمارستان رد می‌شم تموم تنم می لرزه. من کسایی رو دیدم که حرف از زاییدن میشه گریه می‌کنن.» زن دیگری نوشته :« من هنوز بعد از ۱۳ سال یادم میفته تنم می‌لرزه.»

زنان کم‌برخوردار و محرومیت از خدمات درمانی مناسب و محترمانه

زدن حرف‌های توهین‌آمیز و خلاف شأن بخش دیگری از این خشونت است و از آنجایی که بسیاری از زن‏ها حتی از تکرار آنچه شنیده‌‎اند نیز شرم دارند و نمی‌‎توانند بر زبانش بیاورند، کمتر در مورد آن حرف زده می‌‎شود. زنان می‏‌گویند که خجالت می‏‌کشند آنچه شنیده‌‎اند را بازگو کنند و ترجیح می‌دهند درد آن تحقیر و توهین را برای همیشه در سینه خود حفظ کنند. از طرف دیگر اما به نظر می‌‎رسد کادر درمان در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی بدون هیچ شرمی همچنان به استفاده از جملات توهین‌آمیز ادامه می‌دهند. زنی نوشته است:« به دوست من که درد داشته و ناله می‌کرده گفته بودن موقع دادن باید به فکر اینجاشم می‌بودی.»

هرچند که بعضی از زنان نوشته‌اند که با وجود زایمان در بیمارستان خصوصی بازهم شاهد چنین خشونت‌هایی بوده‌اند، اما نگاهی بر تجربیات زنانی که در سال‌های اخیر در شبکه‌‏های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده، نشان می‌‎دهد که زنان باردار در بیمارستان‌های دولتی با احتمال بالاتری در معرض این خشونت‌ها هستند. به بیان دیگر درحالیکه چندسالی است تشویق مادران باردار به انجام زایمان طبیعی در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته است، اما برای زنانی که امکان زایمان در بیمارستان خصوصی و پرداخت هزینه‌های گزاف را ندارند، تجربه زایمان طبیعی در بیمارستان‌‎های دولتی و آموزشی، چیزی است که رنجش برای همیشه با آنان خواهد ماند.

خشونت رایجی که بازهم زنانی از طبقات کم‎ترخوردار را بیشتر هدف می‌‏گیرد و استفاده از خدمات پزشکی و مراقبت‌‏های درمانی مناسب در هنگام زایمان را نیز به امری طبقاتی تبدیل کرده است.