قرص‌ ضدبارداری پروژسترون (progestogen-only pill)

زاگاه- قرص‌های پروژسترون ضدبارداری فقط دارای هورمون پروژسترون هستند، که به آنها قرص‌های شیردهی (mini pill) هم گفته می‌شود. قرص‌های حاوی پروژسترون، انتخاب خوبی برای افرادی است که امکان مصرف استروژن ندارند. این قرص‌ها در تمام طول سیکل فعال هستند، هورمون آزاد می‌کنند، دوره‌ بدون هورمون ندارند و بنابراین در صورت مصرف وقوع پریود حتمی نیست. قرص‌ پروژسترون باعث ضخیم شدن مخاط دهانه رحم می‌شود و بدین ترتیب اسپرم را از رسیدن به تخمک بازمی‌دارد.

میزان اثرگذاری

این قرص‌ها باید هر روز در بازه زمانی مشخص مصرف شوند و زمان استراحت ندارند. اگر مصرف به شیوه دقیق و صحیح صورت بگیرد، بیش از ۹۹ درصد در پیشگیری از بارداری موثرند. اما شیوه معمول مصرف در زندگی واقعی، تنها حدود ۹۱ درصد اثرگذار است. اگر قرص‌های سنتی را مصرف می‌کنید و سه ساعت تاخیر در زمان مصرف داشته باشید، یا اگر نمونه‌های جدید دزوژسترل(desogestrel pill) را می‌خورید و بیشتر از ۱۲ ساعت تاخیر در نوبت قرص دارید، ممکن است قرص‌ها اثربخشی خود را از دست بدهند.

حقایقی درباره قرص‌های پروژسترون:

• اگر سیگاری هستید و بالای ۳۵ سال دارید، می‌توانید این قرص‌ها را مصرف کنید.
• اگر دچار اسهال و استفراغ شوید، ممکن است قرص‌ها اثر خود را از دست بدهند.
• برخی داروها ممکن است با قرص پروژسترون تداخل داشته باشند و روی کارایی آن تاثیر بگذارند. در این زمینه با پزشک مشورت کنید.
• با مصرف این قرص‌ها ممکن است پریود شما قطع، سبک‌تر و یا غیرعادی شود.
• عوارض مصرف این قرص‌ها شامل جوش‌های پوستی و حساسیت پستان‌ها می‌شود. این عوارض پس از چند ماه از بین می‌روند.
• بلافاصله پس از توقف مصرف قرص، امکان باروری بازمی‌گردد.

قرص پروژسترون را چگونه مصرف کنیم؟

قرص‌های سنتی را روزانه در بازه زمانی ۳ ساعته از زمان مشخص‌شده باید مصرف کنید. مثلا اگر امروز ساعت ۲ ظهر قرص را خورده‌اید فردا باید حداکثر بین ساعت ۲ تا ۵، قرص را مصرف کنید. درباره قرص‌های نوع دزوژسترل، این بازه زمانی ۱۲ ساعت است. دستورالعملی که در جعبه قرص وجود دارد را مطالعه و دنبال کنید. در هر بسته، ۲۸ قرص وجود دارد که روزی یک عدد را مصرف می‌کنید. هیچ زمان استراحتی در دوران مصرف وجود ندارد و پس از اتمام یک بسته بلافاصله بسته دیگر را شروع می‌کنید.

مصرف قرص پروژسترون را در هر زمان از چرخه قاعدگی می‌توانید آغاز کنید. بهتر است راحت‌ترین ساعت ممکن در روز را برای خوردن اولین قرص انتخاب کنید. اگر مصرف قرص را در روز اول تا پنجم سیکل خود شروع کنید، بلافاصله از شما در مقابل بارداری محافظت می‌کند و احتیاجی به لوازم پیشگیری دیگری نخواهید داشت. اما اگر در زمان دیگری از چرخه اولین قرص را بخورید، تا دو روز بعد مصرف نیاز به لوازم پیشگیری دیگری مانند کاندوم خواهید داشت.

بارداری، زایمان، شیردهی، سقط جنین خودخواسته و ناخواسته

• بارداری: اگرچه بسیار بعید، اما اگر علی‌رغم مصرف قرص پروژسترون باردار شدید، شواهدی مبنی بر اینکه قرص‌ها برای سلامت جنین آسیب‌زا است، وجود ندارد. اگر فکر می‌کنید باردار هستید به پزشک مراجعه کنید. اگر درد ناگهانی یا غیرمعمول در ناحیه شکم حس می‌کنید، یا پریودتان به طور غیرعادی سبک و کوتاه‌تر شده است با پزشک صحبت کنید. اینها ممکن است علائم بارداری خارج از رحم باشد. اگرچه احتمال آن بسیار نادر است.
• زایمان: در روز ۲۱‌ام پس از زایمان می‌توانید خوردن قرص را شروع کنید و بلافاصله در مقابل بارداری محافظت می‌شوید. اگر دیرتر از ۲۱ روز مصرف را آغاز می‌کنید، تا دو روز بعد مصرف، از لوازم پیشگیری دیگر مانند کاندوم استفاده کنید.
• شیردهی: مصرف قرص پروژسترون در دوران شیردهی کاملا امن است. مقدار کمی هورمون وارد شیر مادر می‌شود که هیچ خطری برای نوزاد ندارد. هیچ تاثیری روی کیفیت و کمیت شیر مادر نیز ندارد.
• سقط جنین خودخواسته و ناخواسته: اگر روز پنجم پس از سقط جنین قرص خوردن را شروع کنید، بلافاصله اثربخشی قرص آغاز می‌شود. اما اگر بیشتر از ۵ روز بگذرد و مصرف را آغاز کنید، تا دو روز باید از لوازم دیگر نیز استفاده کنید.

اگر فراموش کرده‌اید قرص را در زمان مقرر مصرف کنید:

در صورت فراموش کردن، اقدامی که باید انجام بدهید بستگی دارد به اینکه کدام نوع قرص را مصرف می‌کنید، چند ساعت از زمان مقرر گذشته است، چه تعداد قرص را فراموش کرده‌اید و آیا در طی هفت روز گذشته رابطه جنسی بدون کاندوم داشته‌اید یا نه.

• اگر کمتر از ۳ (برای قرص‌های سنتی) و یا ۱۲ ساعت (برای دزوژسترل) تاخیر داشته‌اید، به محض متوجه شدن، قرص را بخورید و باقی قرص‌ها را به همان ترتیب پیشین ادامه بدهید. حتی اگر این به معنی مصرف دو قرص در یک روز باشد. در این حالت قرص‌ها به اثرگذاری ادامه خواهند داد و در مقابل بارداری محافظت خواهید شد. نسبت به رابطه جنسی بدون کاندوم در طی روزهای گذشته نگران نباشید و به پیشگیری اورژانسی هم نیازی نخواهید داشت.
• اگر بیشتر از ۳ (برای قرص‌های سنتی) و یا ۱۲ ساعت (برای دزوژسترل) تاخیر داشته‌اید، در مقابل بارداری محافظت نخواهید شد. در این صورت به محض یادآوری، تنها یک قرص مصرف کنید حتی اگر چند قرص را از دست داده‌اید. قرص بعدی را در زمان مقرر مصرف کنید حتی اگر مجبور شوید در یک روز دو عدد قرص بخورید نگران نباشید چون ضرری برایتان ندارد. باقی قرص‌ها طبق روال روزانه ادامه بدهید. پس از بازگشت به روال، به مدت دو روز از کاندوم استفاده کنید یا رابطه جنسی برقرار نکنید. اگر در طی زمانی که مصرف قرص عقب افتاده و تا دو روز بعد از مصرف دوباره قرص، سکس محافظت‌نشده داشته‌اید ممکن است نیاز به پیشگیری اورژانسی پیدا کنید. در این زمنیه از پزشک مشورت بگیرید.

اسهال و استفراغ

• استفراغ: اگر در فاصله دو ساعت بعد از مصرف قرص پروژسترون دچار استفراغ شوید، ممکن است به طور کامل جذب جریان خون نشده باشد بنابراین باید بلافاصله قرص دیگری بخورید و باقی قرص‌ها را طبق روال روزانه مصرف کنید. اگر به فاصله ۳ ساعت (یا ۱۲ ساعت برای دزوژسترل) از زمان مقرر، قرص را نخوردید، به مدت ۲ روز(برای دزوژسترل ۷ روز) از کاندوم هم استفاده کنید. اگر استفراغ ادامه پیدا کرد، تا بهبودی کامل و دو روز (یا ۷ روز) پس از آن از کاندوم استفاده کنید.
• اسهال: اسهال شدید(۶ تا ۸ دفعه مدفوع مایع در ۲۴ ساعت) می‌تواند به این معنی باشد که قرص درست عمل نمی‌کند. به مصرف قرص ادامه بدهید و تا دو روز (یا ۷ روز) پس از بهبودی از کاندوم نیز استفاده کنید. در صورت تداوم بیماری درباره اثرگذاری قرص‌ها و یا ضرورت تعویض شیوه پیشگیری با پزشک مشورت کنید.

چه کسانی نباید قرص پروژسترون مصرف کنند؟

• افرادی که نمی‌خواهند در پریودشان تغییر ایجاد شود.
• افرادی که داروهایی مصرف می‌کنند که با قرص پروژسترون تداخل دارد.
• افرادی که بین پریودها و یا پس از سکس خونریزی دارند.
• افراد دارای بیماری سرخرگ محیطی، بیماری قلبی یا دارای سابقه سکته
• افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی
• افراد مبتلا به یا دارای سابقه ابتلا به سرطان پستان
• افراد مبتلا به سیروز شدید یا دارای تومورهای کبدی

عوارض:

عوارض مصرف قرص پروژسترون بسیار نادرند، عموما در چند ماه اول مصرف پدیدار می‌شوند و در طی زمان بهبود می‌یابند و از بین می‌روند. این عوارض موارد زیر را شامل می‌شود:

• آکنه پوستی
• حساسیت پستان‌ها و افزایش حجم آنها
• افزایش یا کاهش میل جنسی
• نوسان خلقی
• سردرد و میگرن
• حالت تهوع و استفراغ
• کیست‌های کوچک تخمدان که خطری ندارند و بدون نیاز به درمان از بین می‌روند.
• تحقیقات در زمینه ارتباط میان مصرف قرص پروژسترون و ابتلا به سرطان پستان ادامه دارد. شواهد کافی برای اطمینان از این موضوع که قرص‌ها ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش نمی‌دهند، وجود ندارد. اما اگر ریسکی وجود داشته باشد بسیار پایین است و پس از قطع مصرف قرص پروژسترون از بین خواهد رفت.

منابع:

https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control/birth-control-pill

https://www.nhs.uk/conditions/contraception/the-pill-progestogen-only/