از بدن زن تا زمین فوتبال؛ جنجال یک بَنِر!
قرص سقط جنین؛ از آزمایشگاه تا ابزار مقاومت فمینیستی
۱۹ فروردین ۱۴۰۴
زاگاه- بنری با شعار «زایمان طبیعی، زایمان نرمال است» که توسط تیم فوتبال سیواس‌اسپور پیش از مسابقه با فنرباغچه به نمایش درآمد، با واکنش شدید فعالان حوزه زنان روبه‌رو شده است. این بنر بخشی از یک کمپین سلامت عمومی در ترکیه است که تلاش می کند مردم را به سمت زایمان طبیعی به‌جای زایمان سزارین غیرضروری سوق دهد. سازمان‌های زنان در واکنش به این بنر اعلام کردند: «این نه یک کمپین آگاهی‌بخش، بلکه تحمیلی آشکار و جنسیت‌زده است. هیچ شکلی از زایمان را نمی‌توان مقدس یا قابل قضاوت دانست.»
آنان با تأکید بر حق انتخاب زنان می‌گویند: «شما تعیین نمی‌کنید که چه چیزی نرمال است. سزارین “غیرطبیعی” نیست، همان‌طور که زایمان واژینال به خودی خود “نرمال” محسوب نمی‌شود. روش زایمان باید براساس یک نگاه جامع و تخصصی انتخاب شود که شامل شرایط پزشکی، روانی، ذهنی و اقتصادی-اجتماعی مادر و نوزاد است. هیچ‌کس حق ندارد با نام‌گذاری “نرمال”، انتخابی را به زنان تحمیل کند.»
دولت ترکیه و رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان سال ۲۰۲۵ را «سال خانواده» اعلام کرده‌اند و سیاست‌های دولت در راستای ترویج زایمان طبیعی اکنون به زمین‌های فوتبال نیز کشیده شده است.
امینه اردوغان، همسر رئیس‌جمهور ترکیه، در ۳ اکتبر ۲۰۲۴، کمپین «زایمان طبیعی، زایمان نرمال است» را که توسط وزارت بهداشت ترکیه اجرا می‌شود، معرفی کرد. این کمپین با هدف ترویج زایمان واژینال به‌جای سزارین در میان زنان باردار راه‌اندازی شد. اردوغان با ابراز نگرانی نسبت به افزایش نرخ سزارین در ترکیه که از آستانهٔ پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت (۱۵٪) فراتر رفته، این روند را نشانه‌ای از یک «خطر فزاینده» دانست. او در مراسم آغاز به کار کمپین «زایمان طبیعی، زایمان نرمال است» گفت که ترویج زایمان طبیعی موجب «توانمندسازی هر زندگی تازه» خواهد شد و این امر به شکل‌گیری «نسلی سالم‌تر و آگاه‌تر» منجر می‌شود.
فعالان فمینیست این تلاش های دولت ترکیه و کمپین معرفی زایمان طبیعی به عنوان مدل زایمان نرمال را بخشی از سیاست‌های دولت ترکیه برای ترویج ارزش‌های محافظه‌کارانه و سنتی درباره زنان می‌دانند. اطوش ارول از جنبش فمینیستی SOL در مورد این اقدام گفت: «این اقدام‌ها تصادفی نیستند، بلکه بخشی از تلاش‌های رژیم اقتدارگرا برای کنترل بدن و حقوق باروری زنان است.» او افزود: «رژیم اسلام‌گرای اقتدارگرا با کمپین‌هایی که زنان را صرفاً به نقش “مادر” تقلیل می‌دهند، همچنان به حمله به بدن زنان ادامه می‌دهد. این حملات مردسالارانه با تمام سرعت در جریان است. در چنین فضایی، حتی حق زنان برای سقط جنین، دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری، مراقبت‌های پس از زایمان و کنترل باروری موضوع بحث هم نیستند. مسئله اصلی در این‌جا سلامت نیست، بلکه نوعی رابطه قدرت جنسیتی است که می‌خواهد تعیین کند کدام انتخاب‌های سلامت «طبیعی» محسوب می‌شوند. اینکه یک زن زایمان واژینال انجام دهد یا سزارین — و اینکه چه چیزی را برای خود «طبیعی» بداند — تصمیمی است که فقط خود او باید بگیرد.»
همچنین اسین ایزل اویسال، سخنگوی پلتفرم «ما فمینیست‌ها قتل زنان را متوقف خواهیم کرد»، نیز این بنر را بازتابی از سیاست های دولت اردوغان دانست و گفت آنچه در زایمان اهمیت دارد، سلامت مادر و نوزاد است و نه پیام های سیاسی.
دکتر ایرماک ساراچ، متخصص زنان و زایمان، با انتقاد از اطلاق عنوان «طبیعی» و «نرمال» به زایمان واژینال گفت: «در هیچ جای دنیا به زایمان طبیعی ‘زایمان نرمال’ نمی‌گویند. این اصطلاح نادرست است و باید به عنوان ‘زایمان واژینال’ شناخته شود.»
واکنش ها به این بنر اما تنها به فمینیست ها و فعالان زن محدود نبود، بسیاری از شخصیت های سیاسی و هنری نیز به اینکه اعمال سیاست بر بدن زنان به زمین های فوتبال نیز کشیده شده است، اعتراض کردند. آنها این اقدام را تلاشی برای تحمیل استانداردهای خاص بر بدن زنان و محدود کردن حقوق باروری آنان می‌دانند. گوکچه گوکچن، معاون رئیس حزب CHP، با انتقاد از این رفتار گفت: «انگار همه مشکلات کشور حل شده‌اند که حالا فوتبالیست‌های مرد به زنان می‌گویند چگونه زایمان کنند.» آیچا چاغلار، رئیس شاخه زنان CHP در آنکارا، نیز گفت: «کمپینی درباره انتخاب‌های زایمان زنان اجرا می‌شود، اما حتی یک زن در آن دخیل نیست. این یک تحمیل جنسیتی آشکار است.»
پریهان کوچا، نماینده HDP، هم با اشاره به اینکه فوتبالیست‌های مرد ترویجگر شکل زایمان شده‌اند گفت:« شما میتوانید در مورد بدن خودتان تصمیم بگیرید. اگر می‌خواهید زایمان کنید، نرمال انجام دهید! بدن شما، انتخاب شما. آقایان! اما در مورد مساله ای که مربوط به زنان است می‌بایست کنار بایستید. »
دولت حزب عدالت و توسعه (AKP) همچنان به شکل‌دهی جامعه از طریق کمپین‌هایی در ورزشگاه‌ها و رسانه‌های وفادار خود ادامه می‌دهد. اما هنرمندان و چهره‌های عمومی نیز در واکنش به این روند سکوت نکرده‌اند. دِمت اِوگار، بازیگر مشهور ترکیه، در واکنش به این بنر گفت: «پس شما ‘نرمال’ هستید و ما ‘غیرنرمال’؟ شرم بر کسانی که آن بنر را حمل کردند و بر کسانی که کورکورانه از این مزخرفات پیروی می‌کنند.»
یاسمین ساکال‌اوغلو، کمدین ترک، افزود: «آنچه طبیعی است، نیاز مادر در آن لحظه است. هیچ شکل زایمانی غیرطبیعی نیست. هر زایمانی طبیعی است.»
بر اساس داده‌های موجود، نرخ زایمان سزارین در ترکیه از سال ۲۰۱۸ تا ژوئن ۲۰۲۳ به طور میانگین ۵۷٫۵۵٪ بوده است که در میان کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) بالاترین نرخ سزارین است. این نرخ در ترکیه طی دو دهه گذشته از ۵٪ به بیش از ۵۷٪ رسیده است.
