لالایی مرگ برای مادران چابهاری

زاگاه- از ۲۱ فروردین تا ۲ اسفند امسال، ۱۵ تازه مادر شده چابهاری جان باختند. ریحانه چند روز بعد از زایمان از خونریزی شدید مرده است. مثل سعیده که پزشکان مقابل علت فوتش در فهرست «مرگ مادری» نوشته‌اند: PPH، یعنی خونریزی بیشتر از ۵۰۰ میلی‌لیتر در ۲۴ ساعت اول بعد از زایمان. به خانواده رقیه و نفیسه گفته‌ بودند که «پره اکلامپسی» آن‌ها را کشته است. نام دیگر، مسمومیت حاملگی که با افزایش فشار خون و تشنج، خودش را نشان می‌دهد. علت مرگ ساره، زیبا، زبیده و ژیلا را هم کووید ۱۹، پاندمی قرن اخیر تشخیص داده‌اند. چرایی فوت مه بی بی مشخص نیست، مثل شازیه و ماریه که عمر مادریشان بسیار کوتاه بود و علت مرگشان نامشخص. برای کشف حقیقت مرگ ۱۵ مادر چابهاری کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شده است، مرگ‌هایی که به گفته مسئولان همواره بوده و در سال‌های اخیر در توریستی‌ترین شهر سیستان و بلوچستان بیشتر هم شده است.

۱۶ آذر سال ۹۴ کاربران شبکه‌های اجتماعی خبر از مرگ زنی به نام بدرالنسا را داده‌اند. زنی که حین زایمان جان باخت و علت مرگ او «آمبولی» عنوان شد. پیش از او زن دیگری به نام خیر النسا در بیمارستان امام علی چابهار جان باخته بود. او زایمان طبیعی کرده بود و جثه بزرگ نوزادش هر دو‌یشان را به کشتن داد. براساس گزارشی که رسانه کلیدملی نوشته است، مادر به اتاق عمل سزارین برده می‌شود اما مادر به دلیل خونریزی به اغما می‌رود و در نهایت ۱۸ آذر می‌میرد.
از سال ۹۴ تا ۱۴۰۰ خبرهای مشابه مرگ خیرالنسا و بدرالنسا، در فضای مجازی دست به دست شدند. مرگ‌هایی که حین بارداری، زایمان یا حتی ۴۲ روز بعد از زایمان رخ می‌دهند و در علم پزشکی به آن مرگ مادری می‌گویند. براساس آمار سازمان جهانی بهداشت بیش از ۵۰۰ هزار زن در جهان سالانه به همین علت می‌میرند. براساس پژوهشی که سال ۹۲ دکتر مینو رجایی و شهرام زارع در مجله زنان، مامائی و نازایی ایران منتشر کرده‌اند: «در ایران با وجود اینکه پوشش مراقبت‌های بارداری ۷۷ درصد و بکارگیری افراد ماهر و دوره دیده در امر زایمان ۹۰ درصد است، میزان مرگ مادری ۷۶ نفر به ازای هر صد هزار تولد زنده گزارش شده است و خونریزی، پرفشاری خون، عفونت و زایمان سخت به ترتیب ۴ دلیل عمده مرگ‌ومیر مادران هستند. و اکثر مطالعات صورت گرفته در ایران، خونریزی را شایعترین عامل مرگ‌ومیر مادران گزارش کردند.»

سال ۹۵ آمارها از رتبه نخست مرگ‌ومیر مادران ایرانی در چابهار حکایت می‌کردند. احمد علی موهبتی، فرماندار سابق چابهار همان سال در گفت‌وگو با ایسنا تاکید کرده بود: میزان مرگ‌ومیر مادر در کشور به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۰ مورد است که در استان سیستان و بلوچستان این آمار به ۲۰ نفر می‌رسد و در شهر چابهار به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۴۸ مورد است.

امسال هم فعالان محلی آمار مرگ مادری در بیمارستان امام علی چابهار را ۱۵ مورد می‌دانند. موضوعی که مسئولان هم آن را تایید می‌کنند. همایون دادگر، سرپرست شبکه بهداشت چابهار در گفت‌وگو با روزنامه پیام‌ما می‌گوید آخرین جلسه برای جست‌وجوی علت مرگ مادری دوشنبه، دوم اسفند تشکیل شده است اما هنوز منتج به نتیجه نشد: «تشخیص‌های خامی در اینباره داده شده است، یک جا گفته شده، کووید ۱۹ و یک جای دیگر خونریزی شدید و غیرقابل کنترل علت مرگ عنوان شده است. او با تاکید بر اینکه آمار مرگ مادری در سال‌های اخیر در چابهار افزایش پیدا کرده است، قصور پزشکی و کمبود امکانات درمانی را هم از دیگر احتمالا مرگ‌ومیر مادران در چابهار می‌داند».

کمبود امکانات درمانی از نگاه او به این معناست که تنها بیمارستان چابهار با ۲۰۹ تخت خواب فعال باید بیماران دو پهنه دور از هم راسک و جاسک را پوشش دهد، به عبارت دیگر، ۲۰۹ تخت خواب برای بیشتر از ۴۶۰ هزار نفر جمعیت.
کمبود تخت خواب در سال ۹۴ در گزارش اطلاعات سامانه آماری کشور نیز به چشم می‌خورد، آماری که سرانه دسترسی به تخت خواب در استان سیستان و بلوچستان را به ازای هر هزار نفر، ۰/۹ تخت ثابت عنوان کرده بود و برای چابهار به ازای هزار نفر، نیم تختخواب تخمین زده بود.
کمبود تخت بیمارستانی، در سال ۹۷ مسئولان را مجاب کرد تا کلنگ بیمارستان ۵۰۴ تختخوابی در زمینی به مساحت ۲۱ هکتار برای چابهار زده شود. بیمارستانی بدون اعتبار که نمایندگان برای سال آینده توانستند، ردیف اعتباری در بودجه دولتی برایش تعیین کند.

محمد آخوندها، فعال اجتماعی سیستان و بلوچستان نیز در گفت‌وگو با روزنامه پیام‌ما، علت مرگ مادری را کمبود امکانات بهداشتی در بیمارستان امام علی چابهار می‌داند، او می‌گوید نیروی انسانی در این بیمارستان یک سوم حد معمول است: «بیمارستان چابهار زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر است و بیشتر رسیدگی دانشگاه هم معطوف به بیمارستان ایرانشهر می‌شود.» او می‌گوید امسال همزمان با ورود رئیس‌جمهور مقرر شد تا چابهار دانشگاه علوم پزشکی جداگانه‌ای داشته باشد. آخوندها امکانات بیمارستان امام علی چابهار را به حدی پایین عنوان می‌کند که «برای احداث ۴ سرویس بهداشتی در بیمارستان کمک‌های مردمی دریافت کردیم، هر فردی نفری ۵۰ هزار تومان پرداخت کرد تا بتوانیم در محوطه بیمارستان چند سرویس بهداشتی ایجاد کنیم.»

کمبود امکانات پیش از زایمان در چابهار نیز از دیگر مشکلاتی است که می‌تواند مسبب آمار بالای مرگ مادری این شهر باشد. به گفته محمد فاضلی، فعال اجتماعی پیشتر متصدیان سونوگرافی مردان بودند اما اکنون زنان هم مسئول سونوگرافی شدند اما دستگاه‌های سونوگرافی همچنان کم تعداد است: «مردمانی که از روستا می‌آیند ممکن است چند روز معطل نوبت‌دهی شوند.» آنطور که فاضلی می‌گوید غیر از بیمارستان که دستگاه سونوگرافی دارد در یک درمانگاه سپاه و چند مجموعه خصوصی هم دستگاه‌های سونوگرافی وجود دارد اما مردم به دلیل هزینه‌های بالا، تمایل دارند که سونوگرافی را در بیمارستان انجام دهند.

مرگ ۱۵ مادر در بیمارستان امام علی چابهار در روزهای اخیر، واکنش مسئولان را هم به همراه داشته است، معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس شرایط حوزه سلامت در جنوب سیستان بلوچستان را فاجعه‌بار خواند و در تذکری به وزیر بهداشت گفت مرگ‌ومیر مادری در بیمارستان چابهار غوغا می‌کند. به گفته او بیماران نیکشهری و چابهاری به دلیل کمبود تخت خواب در راهروهای بیمارستان و حیاط ولو هستند و شان انسانی مردم زیر سوال می‌رود.

برای یافتن علت مرگ‌ومیر مادری در چابهار کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شده است. داوود ورشوساز، سرپرست بیمارستان امام علی چابهار که ۲۳ دی ماه امسال به ایرنا گفته بود، سال ۹۹ بیش از ۹ هزار زایمان در بیمارستان چابهار انجام شده است، چند روز گذشته در گفت‌وگو با رسانه محلی میارجل اعلام کرده که مراجع قضاوت درباره علت مرگ مادری، نظام پزشکی و پزشکی قانونی و دادگستری هستند: «کمیته حقیقت‌یاب با حضور مسئولان دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر، و معاونت درمان این دانشگاه تشکیل شده است و به زودی درباره مرگ مادران توضیحاتی ارائه می‌شود.»

نویسنده: سوگل دانایی

منبع: روزنامه پیام ما