درباره ما
وبسایت «زاگاه» توسط جمعی از کنشگران فمینیست بصورت داوطلبانه اداره خواهد شد و به طور تخصصی بر مباحث مرتبط با حقوق باروری و عدالت باروری متمرکز خواهد بود. ما از حق انتخاب دفاع میکنیم. ما معتقدیم که تمامی افراد فارغ از طبقه، نژاد، جنسیت و سکسوالیته آنها باید از حق فرزندآوری بدون اجبار، خاتمه دادن به بارداری، استفاده از لوازم پیشگیری از بارداری، دسترسی به خدمات بهداشت باروری و بهداشت جنسی، سلامت قاعدگی و محافظت در برابر شیوههایی مانند ناقصسازی جنسی زنان و عقیمسازی اجباری، آموزش جنسی/باروری عمومی و رایگان، برخوردار باشند. .
زاگاه- طرح «جوانی جمعیت و تعالی خانواده» به تازگی پس از تصویب در مجلس، به دولت ابلاغ شده و به قانونی لازم الاجرا تبدیل شده است. مطابق این قانون، هرگونه تلاش برای پایان بارداری میتواند برای زنان، پزشکان و کلیه افراد درگیر، به زندانهای طولانیمدت و جریمههای سنگین منجر شود. ماده 61 این قانون، پا را از این هم فراتر گذاشته و «کلیه کسانی را که بطور گسترده دارو و وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا معاونت و مباشرت وسیع در این امر داشته باشند را از مصدایق موضوع ماده 286 قانون مجازات اسلامی دانسته است، یعنی افساد فی الارض با مجازات اعدام.»
در نقاط دور از «مرکز» مانند سیستان و بلوچستان پیش از تصویب نهایی این طرح هم دسترسی به لوازم رایگان پیشگیری از بارداری در خانههای بهداشت محدود بود و اکنون با جمعآوری مطلق این لوازم، زنان مناطق کمبرخوردار و دارای شرایط اقتصادی شکننده، بیش از پیش تحت تاثیر قرار میگیرند. مطابق مواد ۵۱ و ۵۲ این قانون، هرگونه توزیع رایگان و ارائه اقلام مرتبط با پیشگیری از بارداری و کار گذاشتن اقلام پیشگیری و تشویق به استفاده از آنها ممنوع بوده و ارائه داروهای هورمونی جلوگیری از بارداری در داروخانههای سراسر کشور باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. پیشتر در سال 1393 پس از تصویب طرح «افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور» و ابلاغ سیاستهای جمعیتی جدید، انجام جراحیهای توبکتومی(عقیمسازی زنان) و وازکتومی(عقیمسازی مردان) به استثنای موارد مرتبط با تهدید سلامت، غیرقانونی اعلام شده بود، و حال به نظر میرسد با تصویب قانون جدید این سیاستها سختگیرانهتر پی گرفته خواهد شد.
حق دسترسی موضوع اساسی حقوق باروریست. محدودسازی دسترسی به شیوهها و لوازم پیشگیری از بارداری، به افزایش سقط جنینهای ناامن دامن میزند. طبق آخرین آمار ارائه شده توسط مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت سالانه 600 هزار سقط خودخواسته غیرمجاز در ایران رخ میدهد. سقط جنین ناامن عوارضی چون خونریزی، عفونت و آسیب به دستگاه تناسلی و اندامهای داخلی و در مواردی حتی مرگ در پی دارد. طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، سالانه ۴۷۰۰۰ زن بر اثر عوارض ناشی از سقط خودخواسته غیرایمن جان خود را از دست میدهند. در ایران، جرمانگاری روابط جنسی خارج از ازدواج و تابوی اجتماعی پیرامون آن، وضعیت زنان مجردی را که ناخواسته باردار میشوند و تصمیم به پایان بارداری میگیرند، پیچیدهتر میکند. موانع قانونی و فرهنگی، دسترسی این زنان را به خدمات درمانی و مشاورهای پس از سقط خودخواسته محدودتر میکند. زنان به کرات از تجربه مواجهه با پزشکانی روایت کردهاند که به حریم خصوصی آنها تعدی کرده و بابت روابط جنسی آزاد و خارج از ازدواج، آنها را مورد شماتت قرار دادهاند.
آنچه تاکنون در قوانین و سیاستگذاریها نادیده گرفته شده و مورد تعرض قرار گرفته، خودمختاری باروری افراد و دسترسی عمومی و برابر به سلامت باروری و ابزار پیشگیری از بارداری بوده است. بدن زن، به عرصه تاختوتاز سیاستهایی تبدیل شده که قدرت تصمیمگیری را از او سلب کرده و حیاتش را به نقشهای مقررشده تولید مثل تقلیل داده است. در چنین شرایطی و در فقدان دسترسی به آموزش عمومی و جامع، تمرکز بر حقوق باروری و کوشش در مسیر عدالت باروری، از امور حیاتی در دستورکار فمینیستی به نظر میرسد.
مصادیق حقوق باروری چیست؟
حقوق باروری مربوط به حق قانونی افراد برای تصمیمگیری در مورد ظرفیتهای باروری بدن خود است و شامل مواردی چون حق پایان خودخواسته بارداری، دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری، دسترسی عمومی به آموزش جنسی و آموزش باروری، محافظت در برابر رویههایی چون عقیمسازی اجباری و ناقصسازی جنسی و سقط جنین اجباری، دسترسی به خدمات بهداشت باروری، سلامت قاعدگی و .... میشود. سال 1968 در کنفرانس بینالمللی حقوق بشر ملل متحد، حقوق باروری به عنوان زیر مجموعهای از حقوق بشر به رسمیت شناخته شد.
سازمان جهانی بهداشت حقوق باروری را اینگونه تعریف میکند: «حقوق باروری مبتنی است بر به رسمیت شناختن حق ابتدایی تمامی افراد و زوجها برای تصمیمگیری آزادانه و مسئولانه درباره تعداد، زمان و مکان فرزندآوری و فراهم ساختن اطلاعات و ابزار مربوطه و دسترسی به سلامت جنسی و سلامت باروری استاندارد. حقوق باروری همچنین شامل حق انتخاب باروری برای تمامی افراد، به دور از تبعیض، اجبار و خشونت است.»
سقط جنین خودخواسته
سقط جنین خودخواسته به معنای پایان دادن آگاهانه به بارداری¬ بدون دلایل تاثیرگذار پزشکی¬ یکی از چالشبرانگیزترین مباحث ذیل حقوق باروری و تا به امروز در مرکز توجه غالب جنبشهای معطوف به حقوق باروری بوده است. چرا که حق پایان دادن خودخواسته به بارداری همواره به دلایل مذهبی، سیاسی و جمعیتی در معرض مداخله و محدودسازی توسط دولتها قرار داشته است. طرفداران حق انتخاب معتقدند که سقط جنین در محدوده حق مشروع شخص برای حفظ حریم شخصی قرار دارد و تصمیم در مورد از میان بردن جنین متولدنشده، با زن است. از طرف دیگر طرفداران حق زندگی بر این باورند که جنین به محض شکلگیری؛ یک موجود زنده و دارای شخصیت است و سقط جنین میبایست به دلیل از بین بردن زندگی جنین متولد نشده، جرمانگاری شود.
سقط جنین خودخواسته به استثنای موارد تهدید جانی برای زن و نقص جنین، همچنان در نقاط مختلفی از دنیا منع قانونی دارد. دادههای ۲۰۱۴-۲۰۱۰ نشان میدهد تقریباً ۴۵ درصد از کل سقط جنینهای خودخواسته در سراسر جهان در شرایط ناامن صورت گرفتهاند. بیش از نیمی از سقطهای غیرایمنِ تخمین زده در سطح جهان در آسیا و بیشتر آنها در جنوب و آسیای میانه بودند. تنها در کشورهای در حال توسعه، حدود ۷ میلیون زن در سال به دلیل عوارض سقط جنین ناامن در مراکز درمانی تحت درمان قرار میگیرند. هر ساله بین ۴.۷ تا ۱۳.۲ درصد از مرگ مادران را میتوان به سقط جنین ناامن نسبت داد. این در حالی است که مطالعات نشان داده تقریباً میتوان از تمامی سقط جنینهای منجر به مرگ و معلولیت با آموزش جنسی، استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری موثر، امکان دسترسی به سقط جنین امن و قانونی، و مراقبت به موقع برای پیشگیری از عوارض، جلوگیری کرد.
رابطه میان حقوق باروری و عدالت باروری
بطور کلی مسئله حق بر بدن و در پی آن مبارزات پیرامون حق پایان خودخواسته بارداری و حق انتخاب، همزمان با موج دوم فمینیسم مطرح شد. در این موج حقوق باروری مورد توجه زنان فمینیست قرار گرفت و پایان خودخواسته بارداری به عنوان یکی از بحث برانگیزترین مباحث حول حق انتخاب زنان، مبارزات بی امانی را رقم زد. مبارزاتی که در نهایت موجب شد تا حق زنان برای دسترسی به سقط جنین ایمن در برخی ازایالت های آمریکا به رسمیت شناخته شود و پس از آن در سایر کشورها نیز مورد توجه قرار بگیرد. اما این تمرکز یکهتازانه فمینیسم سفید غربی بر حق سقط جنین خودخواسته و تاکید بر «حق انتخاب»، انتقاداتی را از سوی زنان سیاه و دیگر گروههای به حاشیه راندهشده مانند افراد کوئیر به دنبال داشته است.
در سال 1974، آنجلا دیویس، فمینیست آمریکایی، در سخنرانی کلیدی خود در راهپیمایی رالی کالیفرنیا، نژادپرستی دولتی و عقیمسازی اجباری زنان سیاه و زنان بومی را محکوم کرد. دیویس به زنی 19 ساله اشاره کرد که اخیرا فهمیده بود در سن 14 سالگی عقیم شده و علیه عاملان طرح دعوی کرده بود. 20 سال بعد، مدتی پس از برگزاری کنفرانس بینالمللی جمعیت و توسعه در قاهره، زنان سیاه، «توهم حق انتخاب» را در گفتمان جنبش مبارزه برای حق سقط خودخواسته به چالش کشیدند و روایتی واقعی از تجربه و تاریخ زیسته خود تحت سرکوب باروری ارائه دادند. این انتقادات به شکلگیری مفهوم عدالت باروری منجر شده است. عدالت باروری با رویکردی تقاطعی نشان میدهد که «حق باروری» چطور با نژاد، طبقه، جنسیت، گرایش جنسی و دیگر واقعیتهای اجتماعی گره خورده و برای گروهی به امتیاز تبدیل شده است، در حالی که جمعیت وسیعی از دسترسی به آن محروماند. عدالت باروری یعنی حصول اطمینان از دسترسی برابر و همگانی به سلامت و خدمات باروری، آموزش و مراقبت جنسی، مراقبت بارداری، کمکهزینههای فرزندآوری و ... . مسائل مربوط به سلامت و حقوق باروری تمامی افراد را به طور یکسان تحت تاثیر قرار نمیدهد. مدافعان عدالت باروری استدلال میکنند که با وجود آنکه حق سقط جنین قانونی و پیشگیری از بارداری به همگان مربوط میشود، تنها افرادی که دارای امکانات لازم هستند میتوانند به چنین انتخابهایی دست بزنند، و نیز آن که شکاف در حال رشدی بین دسترسی و قیمت (قابل پرداخت بودن) وجود دارد.
اهداف و فعالیتهای «زاگاه»
«زاگاه» توسط جمعی از کنشگران فمینیست اداره میشود و به طور تخصصی بر مباحث مرتبط با حقوق و عدالت باروری متمرکز خواهد بود. «زاگاه» از حق انتخاب دفاع میکند و بر این باور است که تمامی افراد افراد فارغ از طبقه، نژاد، جنسیت و سکسوالیته آنها باید از حق فرزندآوری بدون اجبار، خاتمه دادن به بارداری، استفاده از لوازم پیشگیری از بارداری، دسترسی به خدمات بهداشت باروری و بهداشت جنسی، سلامت قاعدگی و محافظت در برابر شیوههایی مانند ناقصسازی جنسی زنان و عقیمسازی اجباری، آموزش جنسی/باروری عمومی و رایگان، برخوردار باشند. در این راستا، گروه «زاگاه» اهداف خود را اینگونه تعریف میکند:
آموزش
بخش آموزش به تولید متون کاربردی در زمینه پیشگیری از بارداری، سقط جنین، تجربه بارداری ، بهداشت جنسی و ... اختصاص یافته است.
تالیف و ترجمه
زاگاه به طور مستمر بهروز رسانی میشود و به موضوعاتی مانند سیاستهای باروری در ایران و کشورهای دیگر، جنبشها و کارزارهای مبارزه برای حقوق باروری، مباحث نظری و انضمامی پیرامون حقوق و عدالت باروری، فرزندآوری اجباری، تجربه بارداری، زایمان، والدگری، مردانگی و باروری و ... میپردازد.
روایات
بخش روایات به صداهای تاکنون شنیدهنشده اختصاص دارد. به تجربههای مسکوت سقط جنین خودخواسته، چالشهای بارداری، زایمان، مادرانگی، قاعدگی و ... .
ارائه خدمات مشاورهای
این بخش به زودی و با گردآوری متخصصان مورد اعتماد، راهاندازی میشود. زاگاه تلاش دارد در حد امکان خدمات مشاورهای رایگان به زنان ارائه کند.
